जमिनीच्या प्रकारानुसार पाणी द्या, ठिबक किंवा तुषार सिंचनातून ट्रायकोडर्माचा वापर ठरतो प्रभावी; कृषी तज्ज्ञांचा सल्ला.
रब्बी हंगामातील प्रमुख पीक असलेल्या हरभऱ्यावर सध्या मर रोगाचा प्रादुर्भाव मोठ्या प्रमाणात दिसून येत आहे. या रोगामुळे शेतकऱ्यांचे मोठे आर्थिक नुकसान होते. कृषी तज्ज्ञांच्या मते, मर रोगाच्या व्यवस्थापनासाठी दुसऱ्या टप्प्यात योग्य पाणी नियोजन करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे, कारण गरजेपेक्षा जास्त पाणी दिल्यास हा रोग झपाट्याने पसरतो.
पाणी जास्त होण्याचे धोके
हरभरा हे कमी पाण्यावर येणारे पीक आहे. गरजेपेक्षा जास्त पाणी दिल्यास जमिनीत ओलावा वाढतो, ज्यामुळे मुळे सडतात आणि फ्युजारियम (Fusarium) सारख्या बुरशीजन्य रोगांना पोषक वातावरण मिळते. याच बुरशीमुळे मर रोग होतो आणि उभे पीक वाळून जाते, ज्यामुळे उत्पादनात मोठी घट येते.
जमिनीच्या प्रकारानुसार असे करा पाणी नियोजन:
पाणी देण्याचे प्रमाण हे जमिनीच्या प्रकारावर अवलंबून असते. चुकीच्या पद्धतीने पाणी दिल्यास मर रोगाचा धोका वाढतो. त्यामुळे खालीलप्रमाणे नियोजन करावे:
-
हलकी जमीन: जर आपली जमीन हलक्या प्रतीची असेल, तर पाणी धरून ठेवण्याची क्षमता कमी असते. अशा जमिनीत पिकाच्या गरजेनुसार ३ ते ४ वेळा पाणी देण्याचे नियोजन करावे.
-
मध्यम जमीन: मध्यम प्रतीच्या जमिनीत २ ते ३ वेळा पाणी देणे पुरेसे ठरते.
-
भारी जमीन: भारी आणि काळ्या जमिनीत पाणी धरून ठेवण्याची क्षमता जास्त असल्यामुळे जास्त पाण्याची गरज नसते. अशा जमिनीत पेरणीपूर्वी एकदा आणि नंतर फुले लागून घाटे भरण्याच्या अवस्थेत एकदा, असे केवळ दोन वेळा पाणी देणे आवश्यक आहे.
ठिबक आणि तुषार सिंचनातून ट्रायकोडर्माचा वापर
सध्या पीक फेरपालट आणि आधुनिक तंत्रज्ञानाचा भाग म्हणून अनेक शेतकरी ठिबक किंवा तुषार सिंचनावर हरभरा लागवड करत आहेत. अशा शेतकऱ्यांसाठी पाणी व्यवस्थापनासोबत जैविक बुरशीनाशकांचा वापर करणे फायदेशीर ठरते.
-
ट्रायकोडर्माचा वापर: जे शेतकरी ठिबक किंवा तुषार सिंचन पद्धतीने पाणी देत आहेत, त्यांच्यासाठी मर रोगावर नियंत्रण मिळवणे सोपे आहे. ट्रायकोडर्मा ही एक ‘मित्र बुरशी’ आहे, जी मर रोगास कारणीभूत असलेल्या हानिकारक बुरशीचा नाश करते.
-
कसे वापरावे: ठिबक सिंचनाद्वारे पाणी देताना मुळांच्या कक्षेत ओलावा राहील इतकेच पाणी द्यावे. अतिरिक्त पाणी दिल्यास हरभऱ्याची अनावश्यक वाढ होऊन उत्पन्नावर विपरीत परिणाम होतो. ठिबक किंवा तुषार सिंचनातून व्हेंचुरीच्या साहाय्याने ट्रायकोडर्मा जमिनीत दिल्यास ते थेट मुळांपर्यंत पोहोचते आणि रोगावर प्रभावी नियंत्रण मिळवते.
थोडक्यात, हरभरा पिकाला योग्य वेळी आणि योग्य प्रमाणात पाणी देऊन, तसेच ट्रायकोडर्मासारख्या जैविक घटकांचा वापर करून मर रोगाचा प्रादुर्भाव टाळता येतो आणि उत्पादनात होणारे नुकसान टाळता येते.
