शेतकरी आणि मजूर यांच्यातील दुराव्याचे भयाण वास्तव खरात पाटील.
जय शिवराय मित्रांनो,
कापूस वेचणीच्या दरावरून शेतकरी आणि शेतमजूर यांच्यात निर्माण झालेल्या दुराव्याचे भयाण वास्तव या व्हिडिओमध्ये मांडले आहे. सध्या कापूस वेचणाऱ्या मजुरांनी ५ ते ७ रुपये किलो दराने वेचणीचा दर परवडत नसल्यामुळे तो वाढवून १० ते १४ रुपये प्रति किलो केला आहे. एका बाजूला मजुरांना महागाईच्या प्रमाणात मोबदला मिळाला पाहिजे हे बरोबर आहे, पण दुसऱ्या बाजूला, स्वतः शेतकरी तोट्यात असतानाही मजुरांना महागाई भत्त्याप्रमाणे रोजंदारी देत आहे, पण मजूर या दानशूरपणाची कदर करत नाहीत, असे वास्तव यात मांडले आहे.
कापूस उत्पादकांचा तोटा आणि खर्च
शेतकऱ्याला कापसाला योग्य भाव मिळत नसल्याने आधीच तोटा होत आहे. त्यातच, गावातले मजूर गावात काम न करता बाहेरगावी जात आहेत, कारण तिथे वेचणीचा दर वाढीव मिळतो. बाहेरगावचे मजूर आणल्यास, शेतकऱ्याला मजुरांचा जाण्या-येण्याचा खर्च (भाडे) आणि वाढीव दर द्यावा लागतो. सरासरी १२ ते १६ रुपये प्रति किलो दराने कापूस वेचायला लागतो. म्हणजेच, कापसाला ७,७०० रुपये हमीभाव असताना, शेतकऱ्याला प्रति क्विंटल १,६०० रुपयांचा फटका फक्त वेचणीसाठी बसत आहे. यावरून शेतकरी किती मेटाकुटीला आला आहे, हे स्पष्ट होते.
मजुरांचा मस्तवालपणा आणि असंवेदनशीलता
पूर्वी शेतमजूर शेतकऱ्यांसोबत शेतात यायचे आणि जाताना सोबत जायचे. कामाव्यतिरिक्त छोटी-मोठी मदतही करायचे. पण, आता परिस्थिती बदलली आहे. आता मजूर फक्त ‘कमर्शिअल’ (व्यावहारिक) झाले आहेत. ते फक्त ‘१० ते ५’ अशी ड्युटी करतात आणि आपला मोबदला घेतात.
पाणी किंवा इतर मदत नाही: शेतकरी स्वतः तोट्यात असूनही, मजुरांना महागाईनुसार रोजंदारी देतो. तरीही, मजूर शेतकऱ्याला कोणतीही मदत करत नाहीत. उलट, त्यांना ग्लासमध्ये पाणी आणून द्यावे लागते किंवा वजन करण्यासाठीचे ठोकळे (बोत) सुद्धा फक्त शेतकऱ्यालाच उचलावे लागतात.
कामाव्यतिरिक्त ना कदर: कापूस वेचून झाल्यावर ते लगेच वजन करून घरी निघून जातात. शेतकऱ्याच्या कामाची, परिस्थितीची किंवा मानसिक त्रासाची कोणतीही कदर ठेवली जात नाही.
शेतकऱ्याचा मानसिक आणि आर्थिक त्रास.
शेतकऱ्याला दुहेरी त्रास सहन करावा लागत आहे:
1. मानसिक त्रास: वेळेवर मजूर भेटत नाहीत आणि भेटले तरी त्यांच्या सर्व अटी मान्य कराव्या लागतात.
2. आर्थिक त्रास: इतके करूनही शेतमालाला योग्य भाव मिळत नाही.
यामुळे शेतकरी प्रचंड मेटाकुटीला आला आहे.
अमरावती, नांदेड, नगर, अकोला येथील शेतकऱ्यांच्या प्रतिक्रियानुसार, अनेक ठिकाणी कापूस वेचणीचा दर १२ ते १५ रुपये प्रति किलो सुरू आहे. एका शेतकऱ्याने सांगितले की, एक लाखाच्या कापसासाठी २५,००० रुपये फक्त वेचणीसाठी द्यावे लागले.
शेतमजुरांसाठी महत्त्वाचा संदेश
या व्हिडिओमधून शेतमजुरांना एक महत्त्वाचा संदेश देण्यात आला आहे: ज्याच्या शेतात तुम्ही काम करता, तो शेतकरी स्वतः तोट्यात आहे, पण तरीही तो तुम्हाला नफ्यात ठेवत आहे, हे विसरू नका.
एक उदाहरण देऊन यावर भाष्य केले आहे. एका शेतातून हरभरे खाणाऱ्या माकडांना एक माणूस रोज हाकलून लावायचा. एक दिवस तो माणूस आला नाही, तेव्हा माकडांनी संपूर्ण हरभरा फस्त केला. पुढच्या वर्षी शेतात हरभरा नव्हता आणि माकडांना उपाशी राहण्याची वेळ आली. तेव्हा त्यांना कळले की, तो मारणारा माणूस त्यांना मारणारा नव्हता, तर त्यांचे पोट भरणारा होता. या दृष्टान्तातून मजुरांना सांगायचं तात्पर्य हे आहे की, माकडांनो, शेतकऱ्याची कदर करा, अन्यथा उपाशी राहाल.
विनंती आणि भविष्यातील धोका
जर कापूस वेचणीसाठी कापूस चांगला फुटलेला नसेल किंवा वेचायला जड जात असेल, तर मजूर काम अर्धवट सोडून निघून जातात आणि शेतकऱ्याला नाइलाजाने दर वाढवून द्यावा लागतो, अशा घटनाही घडत आहेत. त्यामुळे, शेतमजुरांना कळकळीची विनंती आहे की, शेतकऱ्याची कदर करा. उद्या जर शेतकरी कोलमडून पडला किंवा संपला, तर तुम्हाला आजच्या दरात काम कोणी देणार नाही. कंपन्यांमध्ये तुम्हाला आठ-आठ तास फक्त ५०० रुपयांवर राबवून घेतले जाईल, तेव्हा तुम्हाला शेतकऱ्याची किंमत कळेल, त्यामुळे, शेतकऱ्याची किंमत नंतर कळण्यापेक्षा आताच कदर करा.
