पुढील काळात कापसाचे भविष्य काय दर कसे राहतील, बाजारातील अभ्यासकांचा अंदाज.
कापूस दर : कापसाचे भविष्य काय दर कसे राहतील अभ्यासकांचा अंदाज…
कापुस दर ; CAI चा अंदाज आणि शेतकऱ्यांची चिंता कॉटन असोसिएशन ऑफ इंडियाने (CAI) नव्या हंगामातील कापूस उत्पादनाचा जो पहिला अंदाज जाहीर केला आहे, तो कापूस उत्पादक शेतकऱ्यांसाठी चिंता वाढवणारा आहे. या अंदाजानुसार, गेल्या वर्षीच्या शिल्लक साठ्याचे मोठे प्रमाण, कापसाच्या वापरात अपेक्षित घट आणि वाढलेली आयात यामुळे देशात कापसाचा पुरवठा मुबलक राहील. परिणामी, यंदा कापूस बाजार दबावात राहील, असा निष्कर्ष असोसिएशनने काढला आहे. CAI ने उत्पादनाचा आकडा केवळ २ ते सव्वा दोन टक्क्यांनी कमी दाखवल्यामुळे, बाजारात नकारात्मक वातावरण निर्माण होण्याची शक्यता आहे.
आकडेवारीतील दुमत आणि Ground Reality CAI च्या अंदाजानुसार यंदा देशात ३०५ लाख गाठी कापसाचे उत्पादन होईल, तर गेल्या वर्षीचा ६० लाख गाठींचा साठा शिल्लक आहे, ज्यामुळे एकूण पुरवठा प्रचंड मोठा असेल. मात्र, कापूस उद्योगातील अनेक जाणकार आणि खुद्द असोसिएशनचे सदस्यच या आकडेवारीशी सहमत नाहीत, त्यांचे म्हणणे आहे की हे आकडे फुगवून सांगितले आहेत. लागवडीचे क्षेत्र ३ ते ४ टक्क्यांनी कमी झाले आहे. विशेषतः, महाराष्ट्र आणि गुजरातसह अनेक राज्यांमध्ये अतिवृष्टीमुळे पिकाचे मोठे नुकसान झाले आहे. शेतकऱ्यांच्या म्हणण्यानुसार, उत्पादन किमान २० ते ३० टक्क्यांनी कमी झाले आहे, त्यामुळे प्रत्यक्षात उत्पादन २८० ते २८५ लाख गाठींपर्यंतच राहण्याची शक्यता आहे.
आयात-निर्यातीचे चित्र आणि दरांवर परिणाम CAI च्या अंदाजानुसार, यंदा देशांतर्गत कापूस वापर (Consumption) ३०० लाख गाठींपर्यंत स्थिरावेल. आंतरराष्ट्रीय बाजारात कापूस स्वस्त असल्याने आणि सरकारने ३१ डिसेंबर २०२५ पर्यंत कापूस आयातीवरील शुल्क काढल्यामुळे, आयात गेल्या वर्षीच्या ४१ लाख गाठींवरून ४५ लाख गाठींपर्यंत वाढू शकते. याचा थेट परिणाम देशातील कापसाच्या दरांवर होईल. जास्त पुरवठा आणि वाढलेली आयात यामुळे बाजार सतत दबावाखाली राहील. दुसरीकडे, शिल्लक साठा देखील ६० लाख गाठींऐवजी ४० ते ४५ लाख गाठींपर्यंतच असेल, असा उद्योगातील जाणकारांचा दावा आहे.
गुणवत्तापूर्ण कापसाची टंचाई या वर्षी कापसाच्या गुणवत्तेत मोठ्या प्रमाणात घट झाली आहे. अनेक भागात पावसामुळे कापसाचा दर्जा खालावला आहे, त्यामुळे गुणवत्तापूर्ण कापसाची टंचाई जाणवू शकते. CAI च्या अंदाजातून जरी पुरवठा जास्त दिसला तरी, चांगल्या दर्जाच्या कापसाची उपलब्धता कमी असल्याने, अशा कापसाला चांगला दर मिळण्याची शक्यता आहे. या अंदाजामध्ये दर्शवलेली परिस्थिती आणि प्रत्यक्ष शेतात दिसणारी परिस्थिती यात फरक असल्यामुळे बाजारातील दरांचा कल बदलू शकतो.
शेतकऱ्यांसाठी विक्रीचा सल्ला एकंदरीत बाजार दबावात राहील असा अंदाज असला तरी, शेतकऱ्यांनी लगेच ‘पॅनिक सेलिंग’ (घाबरून विक्री) करणे टाळावे. बाजारात आवक (Arrivals) कमी झाल्यावर दरांमध्ये सुधारणा होण्याची शक्यता आहे. ज्या शेतकऱ्यांकडे उच्च गुणवत्तेचा कापूस उपलब्ध आहे, त्यांनी आपला कापूस हमीभावाने (MSP ₹८,११०) भारतीय कापूस महामंडळाला (CCI) विकण्याचा निर्णय घ्यावा. तसेच, सरकारने ३१ डिसेंबरनंतर आयात शुल्क पुन्हा लागू केल्यास बाजाराला निश्चितच आधार मिळेल. सध्याच्या पातळीवरून दर लगेच कमी होणार नाहीत, त्यामुळे विचारपूर्वक विक्रीचे नियोजन करणे हिताचे राहील.
